Brabantse Heksenprocessen

Salem

Dankzij Hollywood werden de heksenprocessen van Salem misschien wel de allerbekendste ter wereld. De wereldberoemde ‘Salem Witch Trials’ joegen 25 onschuldige volwassenen en kinderen de dood in.

Dat is niet niks, maar tóch is het gek dat we massaal aan Salem denken als het over heksenvervolging gaat, want wie mee is geweest met de tijdelijke Oisterwijkse Ghost Tour in 2020 en 2021 weet dat wij Nederlanders het ook behoorlijk bont hebben gemaakt! Tijdens de heksenprocessen van Roermond in 1613 -1614 kwamen 59 onschuldige mensen op gruwelijke wijze aan hun einde en hier in Noord-Brabant leidde een enkele beschuldiging tot een reeks processen die 25 onschuldige vrouwen en kinderen fataal werden. Dat zijn er evenveel als in Salem, maar tóch heeft nog nooit iemand van Griet Mijnsheren, of Jenneke Goessens gehoord.

Roddel

In de herfst van 1595 werden de inwoners van Leende uit hun slaap gehouden door een reeks (voor hen) onverklaarbare gebeurtenissen. Een nevel van angst trekt over het dorp en wanneer de fluisteringen van duistere magie en hekserij ook de hogere kringen bereiken, is de waanzin compleet. Een dreiging hangt als onheilspellende donderwolken boven hen allen, want zelfs de elite is niet veilig voor een opgehitst volk dat schuimbekkend schreeuwt om een zondebok!

Niemand weet of het de afgewezen minnaar met een wraakzuchtig hart is die de naam van Jenneke als eerste noemt, of simpelweg de jaloerse vrouw die haar man wel eens smachtend naar de mooie Jenneke zag loeren. Het interesseert ook niemand wat, want zodra haar naam valt, is iedereen die zich niet als de bliksem met zijn beste hooivork bij haar huis meldt, nét zo verdacht als zij. Jenneke Goessens wordt in het holst van de nacht uit haar bed gesleurd om een proef te ondergaan die moet uitwijzen of zij werkelijk een heks is, maar de uitslag zal niets veranderen aan haar lot, dat op dat moment allang is bepaald.

Onmogelijke proef

De waterproef die Jenneke staat te wachten is buitensporig wreed, omdat zij haar onschuld alleen kan bewijzen door te sterven. Zij wordt met gebonden handen en voeten in het water gegooid en als ze verdrinkt is ze onschuldig. Een onschuldige vrouw heeft recht op een waardige begrafenis en een eeuwig leven in de hemel, nauwelijks een troostprijs te noemen , maar beter dan het alternatief. Want alleen vrouwen die door ‘duistere krachten’ onaards licht zijn gemaakt,  blijven drijven en zijn dus… HEKSEN! Men begreep destijds niet dat de vele lagen kleding die vrouwen droegen de ware boosdoeners waren. De grote rokken en kuise onderkleding vulden zich met luchtbellen en maakten al die arme vrouwen tot “heksen”.

Die arme, naïeve Jenneke was ervan overtuigd dat zij snel bij god zou zijn; zij was immers geen heks, dus ze zou vast en zeker snel en pijnloos verdrinken. Uren leken voorbij te gaan terwijl ze hopeloos spartelend in dat koude water wachtte op de dood, die tot haar eigen verbazing nooit kwam.

De nacht van terreur

Jenneke Goessens was dus een “heks” en werd zonder pardon onderworpen aan barbaarse martelingen. Alleen als ze namen van andere “heksen” zou noemen, zouden haar martelaren mededogen tonen door haar te wurgen voordat ze op de brandstapel ging. Wederom een schamele troostprijs, want zonder waardige begrafenis zou Jenneke, onschuldig of niet, de hemel nooit bereiken. Ze noemt uiteindelijk de namen van 8 andere vrouwen uit Mierlo en Lierop voordat ze sterft. Deze 8 vrouwen wacht hetzelfde lot en de waanzin verspreid zich vliegensvlug als een virus over Brabant. Binnen een week na de arrestaties branden nog eens 15 onschuldige vrouwen op de brandstapels van de Stabrechtse Heide. De Hoenderboom staat op die noodlottige plek nog altijd overeind als stille getuige van hun dood.

Griet Mijnsheren

Te midden van al deze wreedheid was er één vrouw, Griet Mijnsheren, die misschien wel het meest tragische lot was beschoren. Griet is dement en kan zich onmogelijk verweren tegen de bizarre verzinsels over haar, die zonder enig bewijs door haar eigen dorpsgenoten worden verspreid.

Ze wordt ervan beschuldigd baby’s te hebben gedood om babyvet te vervaardigen voor occulte rituelen, maar waarschijnlijk heeft ze dit zelf nooit echt begrepen. Op een dag voeren onbekende mannen haar in verwarde toestand mee mee om haar, in haar ogen, zonder enige aanleiding pijn te doen. Ze vragen steeds om namen, maar de zwaar ontdane Griet slaat enkel wartaal uit. Misschien is dit ook de reden dat het gerecht uiteindelijk besluit dat zij de wreedste straf van alle heksen verdient. Griet Mijnsheren wordt na een gruwelijke marteling waar ze niets van begrijpt, omringd door enkel haatdragende gezichten levend verbrand.

Zinloos

Voor echo’s van tragische heksenvervolgingen hoef je dus niet naar Amerika, want een simpele wandeling op de hei volstaat. Mocht Hollywood ooit deze kant opkomen om een film te maken over Jenneke en Griet, is dat een prachtig, maar voor deze vrouwen, volkomen zinloos gebaar.

Misschien hoeven we niet te wachten op Hollywood en kunnen we zélf iets doen om hun sterven iets minder zinloos te maken. Ergens in deze tragedie zit ongetwijfeld een les verscholen waar we vandaag de dag nog steeds wat aan hebben.