Marietje Kessels; ons bezoek aan het archief

Daar zit je dan…

…met het dossier van de moord op Marietje Kessels in je handen. We hebben het vaker digitaal gezien en op foto’s maar dit… Dit voelt toch anders. Broos papier, ouderwetse handschriften en lakzegels; het lijken wel filmrekwisieten, maar dat zijn ze overduidelijk niet.
Dit is echt. Heel echt en nu ook heel dichtbij.

Het effect van haar naam
Elke touravond rond 9 uur word ik plots omringd door boze fronsen en giftige blikken die in mijn richting staren. Ik hoef hiervoor maar twee woorden te zeggen: Marietje Kessels.
Ik zie meteen wie de niet-Tilburgers zijn; zij kijken verwonderd om zich heen, overvallen door de omgeslagen sfeer. Terwijl haar verhaal zich langzaam ontvouwt, zie ik het onderscheid tussen Tilburger en toerist geleidelijk vervagen. Na een paar minuten lopen alle gezichtsuitdrukkingen synchroon. We wisselen tussen ontroering, ongeloof en verontwaardiging.

In de laatste zin van het verhaal maak ik een wrede grap, ten koste van de dader welteverstaan. We zijn weer terug in het heden, de lol mag weer naar de voorgrond, maar dat meisje blijft ons allemaal bij.

Meer dan ‘een verhaaltje’
Op mijn eerste touravond heb ik gezworen dat Marietje Kessels nooit ‘een verhaaltje’ zou worden. Ik vreesde dat zij na de honderdste keer als een sprookjesfiguur zou gaan aanvoelen. Dat is gelukkig nooit gebeurd, daar heb ik voor gezorgd, maar na onze dag in het archief is die vrees totaal verdwenen. We waren er diep van onder de indruk!

Tip: Eerst weten hoe het ook alweer zat met die moordzaak? Lees eerst ons vorige bericht!

Kees uit Waalwijk

Het eerste wat opvalt is de betrokkenheid van burgers. Het dossier zit vol (anonieme) boze brieven en adviezen aan de commissaris, afkomstig uit heel Nederland! Nóg indrukwekkender: Al deze (soms ronduit onbenullige) briefjes worden zorgvuldig bewaard tussen het bewijsmateriaal!

Boze Kees
‘Kees uit Waalwijk’ zal er destijds niet bij stil hebben gestaan, maar 124 jaar na de moord lees ik zijn onfatsoenlijke briefje. Sterker nog, de hele wereld kan zijn briefje online bekijken! Wie die “leelijke rotzak” ook mag zijn, de commissaris vond dat hij dit briefje moest bewaren. De (hopelijk zorgvuldig) gekozen vloekwoorden van Kees uit Waalwijk worden nu in een brandwerende bunker bewaard als waardevol historisch document.

Het volk zwijgt…?
Veel van die (anonieme) briefjes gingen over de betrokkenheid van de pastoor en dat vonden wij opvallend. Ons is altijd verteld dat het in die tijd echt ondenkbaar was om een geestelijke te beschuldigen! Dat is ook zo, maar om andere redenen dan je misschien zou denken.
Wij kunnen het ons nu moeilijk voorstellen, maar een pastoor had destijds meer te zeggen dan het (lokale) bestuur. Instanties vroegen hem bijvoorbeeld om advies bij het verstrekken van leningen en het verkopen van huizen. Hij bewaarde van veel mensen het spaargeld en wie trok hem in twijfel als hij je te weinig teruggaf?

Kerk en staat waren heftig in elkaar verweven, zeker in Brabant, dus je kon maar beter je mond houden. Het volk moest de pastoor wel te vriend houden, maar ze waren echt niet gek! Dat is goed te zien aan de anonieme briefjes naar de commissaris. Daaraan wederom duidelijk te zien: Een Tilburger snoer je niet zomaar de mond, zelfs toen niet!

Hieronder een kleine greep uit de postkaartjes en brieven met speculaties, gericht aan de commissaris.
Klik op de afbeeldingen om ze beter te bekijken.

De brief van de pastoor

En dan nu… Het pronkstuk: Een brief van de pastoor himself! De kerk heeft enkel lovende woorden voor de beste man, alle negatieve berichten zijn volgens hen leugens en speculaties! Helaas lijkt deze teruggevonden brief het tegendeel te bewijzen. Zijn opgepaste bemoeienis (hoewel overdreven beleefd geformuleerd) staat hier zwart op wit.

Pastoor klust bij als commissaris
In deze brief draagt de pastoor zelf een getuige aan die hij voor het gemak ook alvast even gehoord heeft. Was hij zijn eigen onderzoek aan het verrichten? Of had hij weer iemand overgehaald om iets te getuigen in zijn voordeel? Het gaat hier over het tijdstip waarop het hout bij de koster thuis was bezorgd. De koster wordt namelijk verdacht van meineed, omdat hij loog over de tijdstippen waarop hij thuis en in de kerk was geweest. De bezorgtijd van het hout was hierbij belangrijk omdat hij het zelf thuis had aangenomen. Als de koster hier inderdaad over loog, veranderde de hele tijdlijn van die noodlottige ochtend… In het voordeel van de schilder. Meerdere getuigen die hem die dag hadden gezien, verklaarden dat de koster loog over die tijdstippen. Het onderzoek naar meineed is echter nooit doorgezet door de rechtbank.

Opvallende vraag om vergeving
Verder oppert de pastoor in zijn brief dat Marietje zélf het verwulfsel op was geklommen en daar ook was vermoord. Een perfecte afleiding voor de bloedvlek in zijn catechismuskamer.
In zijn P.S. beschuldigt hij terloops nog even de schilder en vraagt meteen om vergeving voor deze P.S. Ook zeer opvallend, want Katholieken geloven dat liegen een zonde is, maar door te vragen om vergeving, zal god je sparen. Dat doet hij hier meteen in dezelfde zin. Super efficiënt!

Deze brief is een mooie vondst, maar hij vertelt ons niets nieuws. De bemoeienis van de pastoor werd al eerder door getuigen gemeld en één van hen was de zoon van postbode Johannes Jongbloets.

Johannes Jongbloets

brievenbesteller Johannes Jongbloets

Arme Johannes Jongbloets
Jongbloets’ zoon verklaarde aan de rechtbank dat zijn vader onder druk van de pastoor zijn getuigenis had veranderd. Die arme man had in de kerk gezeten op het moment van de moord en was behoorlijk geschrokken. Toen Marietje werd gevonden, meldde hij zich meteen als getuige. Volgens hem waren er vreemde geluiden te horen in de kerk en had de koster zich toen vreemd gedragen. Jongbloets was zelfs zó van hem geschrokken, dat hij de kerk uit was gehold. Na zijn getuigenis ‘vereerde’ meneer Pastoor hem met een bezoekje en toen trok de arme man plots zijn verhaal in. Ineens wist hij niet meer zeker of het de koster wel was geweest. Zijn zoon had dit opgemerkt en verklaarde dit dapper aan de rechtbank, maar het mocht niet baten. De pastoor wordt nooit verhoord over de inhoud van zijn opmerkelijke bezoekjes. Die zoon is vast een leugenaar, of fantast!

Gebroken hart
In het boek van Godelieve Kessels staat te lezen dat Jongbloets 3 jaar na de moord langsgaat bij vader Kessels. De arme brievenbesteller is een gebroken man. Hij is ervan overtuigd geraakt dat hij de moord op Marietje had kunnen voorkomen. Hij denkt dat de vreemde geluiden die hij hoorde in de kerk, de laatste momenten van Marietje waren. Helaas liet hij zich die ochtend wegjagen door de koster. Vervolgens had hij zich laten intimideren door de pastoor en was hij niet dapper genoeg geweest om te getuigen. Sindsdien heeft hij vreselijke last van zijn geweten en dat is goed te zien. Hij ziet er slecht uit en verontschuldigt zich in tranen aan vader Kessels. Kort daarop sterft hij, volgens velen aan een gebroken hart.

Waarheid
Door deze brief weten we nu dat Johannes’ zoon de waarheid sprak. Eindelijk is er tastbaar bewijs van de pogingen van de pastoor om het onderzoek naar de moord op Marietje Kessels te sturen.

Ook interessant aan dossier Marietje Kessels

We kunnen moeilijk het hele dossier online zetten, maar er waren nog een paar opvallende dingen die we met jullie wilden delen:

De eerste is een brief die mogelijk ‘in bloed’ zou zijn geschreven. We hebben geen idee of het ook zo is, maar het is wel intrigerend!

Als tweede een brief van een meneer uit de Raamstraat in Rotterdam. Hij vertelt dat zijn eigen dochter is aangerand door een meneer die ook schilder was. Zou dit dezelfde persoon zijn als de verdachte in de Tilburgse moordzaak? Hieruit blijkt dat de moord op Marietje de gemoederen tot ver buiten Tilburg bezig houdt.

Op de volgende foto zie je een briefje van de neef van de pastoor, die was ook druk bezig met de zaak! Hij schrijft zijn waarde oom over geruchten van 2 Italiaanse werklui die Kessels hadden bedreigd. Nóg meer potentiële verdachten, de hele familie denkt dus met hem mee!

Verdwenen bewijs
Last but not least delen we met jullie het overzicht van bewijsstukken. Hierin staat een opsomming van alles dat in beslag is genomen, waaronder de kleertjes van Marietje en wat prentjes. Op zichzelf geen nieuwe informatie, maar die bewijsstukken zijn sindsdien spoorloos verdwenen. Zijn ze simpelweg vernietigd vanwege verjaring, of waren ze eerder al op mysterieuze wijze verdwenen? Of, de meest spannende optie… Zijn ze nog ergens? In deze documenten zie je waar het spoor is geëindigd: De bewijsstukken zijn aangenomen in Breda door A. Nieuwenhuijse en daarna overgedragen aan het paleis van Justitie te Utrecht.

In dat pand is nu het Utrechts archief gevestigd en het is zeer onwaarschijnlijk dat de stukken daar nog zijn, maar hopen mag! Want hoe mooi zou het zijn als een schoonmaker daar een stoffige doos aantreft met een roze japonnetje en een wit schortje? Wij duimen ervoor!

Als het ooit gebeurt, lezen jullie het in onze nieuwsbrief!